Buzulların ve Dalgaların Oluşturduğu Yer Şekilleri ve Kıyı Tipleri

Bu sayfada, buzulların oluşturduğu yer şekilleri ve dalga ve akıntıların oluşturduğu yer şekilleri detaylı olarak incelenmiştir. Ayrıca, Türkiye'deki kıyı tipleri hakkında önemli bilgiler sunulmuştur.

Buzulların Oluşturduğu Yer Şekilleri

Buzulların oluşturduğu yer şekilleri Coğrafyanın Kodları arasında önemli bir yer tutar. Buzullar, aşındırma ve biriktirme faaliyetleri sonucunda çeşitli yer şekilleri oluştururlar.

Vocabulary: Buzul - Yıl boyunca erimeden duran karlara ve buzullara kalıcı kar ya da buzul denir.

Aşınım Şekilleri

• Sirk
• Buzul vadisi
• Hörgüç kaya

Birikim Şekilleri

• Moren (buzulların biriktirdiği materyal)
• Drumlin
• Sander düzlüğü

Highlight: Buzul aşınım ve birikim şekilleri, yüksek dağlık alanlarda ve kutup bölgelerinde sıkça görülür.

Dalgaların Oluşturduğu Yer Şekilleri

Dalga ve akıntıların oluşturduğu yer şekilleri kıyı bölgelerinin şekillenmesinde önemli rol oynar.

Definition: Dalga - Dalgalar derin kıyılarda aşınma yaparken, sığ kıyılarda biriktirme yapar.

Aşınım Şekilleri

• Falezler (yalıyar)
• Aşınım düzlüğü
• Doğal köprü ve mağaralar

Birikim Şekilleri

• Kıyı oku
• Lagün (büyükçekmece, küçükçekmece, terkoz, Akyaka)
• Tombolo (saplı ada, örneğin Sinop/Kapıdağ)
• Kumsal (plaj)

Example: Türkiye'de dalga aşındırma şekilleri arasında en belirgin olanı falezlerdir. Örneğin, Antalya kıyılarındaki falezler oldukça dikkat çekicidir.

Kıyı Tipleri

Türkiye Kıyı Tipleri çeşitlilik gösterir ve coğrafi özelliklere göre sınıflandırılır.

1. Enine Kıyı Tipi

• Dağların kıyıya dik uzandığı kıyı tipidir (Ege kıyıları)
• Girinti çıkıntı fazladır
• Koy ve körfez sayısı fazladır
• Delta oluşumu yaygındır
• Kıta sahanlığı geniştir
• Falez oluşumu zordur

2. Boyuna Kıyı Tipi

• Dağların kıyıya paralel uzandığı kıyı tipidir (Karadeniz ve Akdeniz kıyıları)
• Girinti çıkıntı azdır
• Koy ve körfez sayısı azdır
• Doğal liman azdır
• Kıta sahanlığı dar, deniz derinliği fazladır
• Denizellik iç kesimlere sokulamaz

Highlight: Türkiye'de görülmeyen kıyı tipleri arasında Dalmaçya kıyı tipi, Ria kıyı tipi ve Fiyort kıyı tipi bulunur.

Bu bilgiler, 10. sınıf coğrafya dalga ve akıntıların oluşturduğu yer şekilleri konusunu anlamak için önemlidir ve buzul birikim şekilleri 10. sınıf müfredatında da yer alır.