Türkiye'de Buzul Aşındırma ve Biriktirme Şekilleri
Buzul aşındırma şekilleri ve buzul birikim şekilleri, buzulların yer yüzeyini şekillendirme sürecinde oluşturdukları önemli coğrafi yapılardır. Bu şekiller, Türkiye'de buzul aşındırma ve biriktirme şekillerinin özellikle yüksek dağlık bölgelerde gözlemlenebileceği alanları oluşturur.
Aşınım Şekilleri:
- Sirk Çanağı (Buz Yalağı): Buzul aşındırmasıyla oluşan çanak şeklindeki yapılardır.
Vocabulary: Sirk çanağı, buzulların dağ yamaçlarında oluşturduğu çanak şeklindeki çukurluklardır.
- Buzul Vadisi: Buzulların eğim boyunca hareketi sırasında tabanını aşındırmasıyla oluşan "U" şeklindeki vadilerdir.
Example: Vadi buzulu, tipik olarak U şeklinde bir profil oluşturur ve bu şekil, normal akarsu vadilerinin V şeklinden farklıdır.
- Hörgüç Kaya: Buzul aşındırmasının etkili olduğu alanlarda dirençli kayaların daha az aşınmasıyla oluşan, deve hörgücüne benzeyen şekillerdir.
Highlight: Hörgüç kaya nerede görülür sorusunun cevabı genellikle eski buzul alanlarıdır. Türkiye'de buzulların oluşturduğu yer şekilleri arasında hörgüç kayalar önemli bir yer tutar.
Birikim Şekilleri:
- Moren: Buzulların taşıdığı ve eridiği bölgede biriktirdiği yığınaklardır.
Definition: Moren, buzulların taşıdığı ve biriktirdiği kaya parçaları, çakıl, kum ve kilden oluşan malzeme yığınlarıdır.
-
Drumlin: Moren yığınlarının kaya etrafında tepe halinde birikmesiyle oluşan tepelerdir.
-
Sander Düzlüğü: Buzulların erimesiyle oluşan akarsular tarafından getirilen malzemelerin birikmesiyle oluşan düzlüklerdir.
Quote: "Buzul aşınım ve birikim şekilleri nerede bulunur sorusunun cevabı, genellikle yüksek dağlık bölgeler ve geçmişte buzulların etkili olduğu alanlardır."
Bu yer şekilleri, Türkiye'de buzul şekillerinin önemli örneklerini oluşturur. Buzul aşındırması ile oluşan yer şekilleri, ülkemizin yüksek dağlık bölgelerinde, özellikle Doğu Anadolu ve Karadeniz bölgelerinde gözlemlenebilir. Buzul aşındırma şekilleri Türkiye'de, örneğin Ağrı Dağı, Kaçkar Dağları ve Erciyes Dağı gibi yüksek dağlık alanlarda belirgin örnekler sunar.
Takke buzulu gibi günümüzde hala var olan buzullar da Türkiye'nin yüksek dağlarında bulunabilir. Bu buzullar, iklim değişikliği nedeniyle giderek küçülmekte olsa da, geçmişteki buzul aktivitesinin izlerini taşıyan önemli jeolojik yapılardır.
Buzul aşınım ve birikim şekilleri, sadece Türkiye'de değil, dünya genelinde de önemli coğrafi oluşumlardır. Bu şekiller, geçmiş iklim koşulları ve buzul hareketleri hakkında değerli bilgiler sunar. 10. sınıf coğrafya müfredatında önemli bir yer tutan buzul birikim şekilleri, öğrencilerin Türkiye'nin ve dünyanın fiziki coğrafyasını anlamaları için kritik öneme sahiptir.
