Endokrin sistem

Alternatif metin:

tüm vücut hücrelerinde bulunduğu için. hedef organ tüm vücuttur. Örneğin tiroksin ve tanıyan reseptörler tüm vücut hücrelerinde bulunur. • Hormonlar hedef olmoyan bir hücre de boğlanacak reseptör bulamadıklarından etki gösteremezler. NOT Hormonla reseptör arasında anahtar - kilit uyumu vordir. Bu yüzden hormonlar yalnız büyüme hormonunu belirli hücrelerde tepki oluştururlar. Protein Yapıdaki Hormonlar. Üretildikleri hücreden salgılanarak kano gecerler. Polimer yapıda olduğundan hedef hücrenin 20rindon gesemezler. Hücre zarının dış yüzeyinde bulunan reseptörlere bağlanırlar. Örneğin insulin protein yapılı bir hormondur Steroit Yapıdaki Hormonlar: Üretildikleri hücreden kona geçerler. Yağ yapılı olduklarından hedef hücrenin 20rından geçebilirler. Hücre içinde bulunan reseptörlere bağlanırlar. Örneğin östrogen, progesteron steroit yapılı hormonlardır. Hipotalamus Sol gilatici Hormon (TRH) Hipo fig LTSH Tiroit •Tiroksin Negatif geri bildirim "Pozitif geri bildirim Hipofiz Bezi ACTH Kortisol LH Testosteron FSH Östrogen Bobrek üstü bezi Testis Yumurtalık • Endokrin beelerin karşılıklı etkileşimi ile konda hormon dengesinin sağlanmasında geri bildirim (feedback) mekanizması önemli rol oynamaktadır. • Geri bildirim pazitif yado negatif olabilir. Pozitif geri bildirim hormon üretimini artırırken, negatif geri bildirimi azaltır. • • Örneğin hipofiz bezi (TSH) salgılayarak tiroit bezini bir seviyeye ulaştığında hipofizi etkileyerek TSH salgısını uyarır. Tiroit bezi tano tiroksin hormonu salgılar. Tiroksin hormonu kondo belli azaltmosino yani negatif geri bildirime neden olur. NOT= Aynı endokrin beaden salgılanan forkl, hormonlar, aynı organ üzerinde farklı etki gösterebilir. (insülin - glukogon gibi). Farklı beslerden salgılanan farklı hormonlar. aynı organ üzerinde benzer etki gösterebilir. HİPOFİZ BEZİ Hipofizin hormon salgılamasını hipotalamus yönetir ve denetler Hipofiz be21 on hipofiz bezi ve arka hipofiz beri olmak üzere iki loptan oluşur HİPOFİZİN ÖN LOP HORMONLARI On hipofiz hormonları hipofizin kendisi tarafından sen tealenir. Ancak bu hormonların salgılanması, hipotalamustan salgılanan salgilattiria. (releasing) ve durdurucu (inhi biting) hormonlar tarafından kontrol edilir. Büyüme Hormonu (STH): Tam vücut hücrelerini uyarır ve büyümeyi sağlar Kos, kıkırdak ve kemik gibi dokuların büyümesini sağlar. Protein Sentezini hızlandırır. Büyüme döneminde fazla sol gılanması devlige. 02 Salgılanması cüceliğe sebep olur. Ergin dönemde fazla salgılanması el. ayak, olin, burun ve kafatasında orantısız büyümeye sebep olur. Bu durumo akromegali denir. Tiroit Uyarıcı Hormon (TSH): Tiroit bezini hormon salgılaması için uyarır. Adrenokortikotropik Hormon (ACTH): Böbrek üstü bezinin kabuk bölgesini uyararak buradan steroit yapılı hormon salgılanmasını sağlar. Prolaktin (PRL): Hamilelik sırasında süt bezlerinin gelişmesin, süt üretimini ve salgılanmasını uyarır Ayrıca annelik iç güdüsünün oluşmasında da etkilidir. LTH de denir. Folikül Uyarıcı Hormon (FSH): Kadınlarda yumurtalıklardoki foliküllerin gelişimini, oogenezi (yumurto üretimi) ve östrogen hormonunun üretilmesini; erkeklerde ise spermatogenes; (sperm üretimini). uyarır. Luteinleştirici Hormon (LH): Kadınlardo ovulasyonu (yumurtlamayı) ve korpus luteum (sarı cisim) oluşumunu sağlar Ayrıca korpus luteumdan östrogen ve progesteron Solgılanmasını uyarır. Erkeklerde ise testisleri uyararak testosteron hormonu salgılanmasını sağlar. NOT Arko lop hipofiz hormonlarını hipotalamus üretir, hipofiz kono verir. Hipofiz, on lop hormonlarını kendisi üretir. NOT= FSH ve LH hormonları gonadotropinler olarak da adlandırılmaktadır. Melanosit Uyarıcı Hormon (MSH): Derideki melanosit hücrelerini uyarorat deriye renk veren melonin pigmentinin üretimini sağlor. HİPOFİZİN ARKA LOP HORMONLARI • Arko hipofiz, hipotalamuslo boğlantılıdır. Hipotolomusto sentezlenen oksitosin ve ADH hormonlor, orta hipofize taşınır ve buradan kana salgi - lanır Oksitosin: Doğum Sırasında doğum sancısını, yani rahimdeki düz koşların kasılmasını sağlar. Doğumdan sonra ise sut bezlerini uyararak Sırasında sütün sut bezlerinden boşaltılmasını sağlar. emzirme Antidi üretik Hormon (ADH, Vazopressin): Böbreklerde sugun geri emilimini sağlar. Bu sayede kanın osmotik basıncını ayor lor. • Uzun süre su reseptorleri uyarır ismeme terleme vb. durumlarda kandaki su oranı azalır ve konın osmotik basıncı artar. Bu durum hipotalamus tati ve hipotalamusta ADH hormonu üretilerek orka hipofize aktarır. Hipofizden de kano salgılanan ADH, kan ile taşınarak böbreklere ulaşır. Böbrek kanallarında bulunan reseptörlere bağlanarak kanalların suya geçirgenliğini ortınır. Böylece kanın osmotik bosinci düşer. rtaya çıkar. Sık idraro • ADH eksikliğinde vücutton çok fazla su atılır, kanın osmotik bosinci ortor, şeker hastalığına benzer belirtiler or. çıkılır. Çok su içilir. Bu hostaliĝo setersiz şeker hastalığı denir • ADH'nin çok sal gılanması durumunda idrardaki su miktori azalır. Bu durumda hipertonit idror oluşur. TİROİT BEZİ • Boyunda gırtlağın altında, soluk borusunun her iki yanında bulunan iki loplu bir beadir. Tiroksin ve kalsi tonin hormonlarını salgılar. TİROKSİN HORMONU • Yapısında iyot bulunur. Metabolik hızın ayarlanmasında etkilidir. Tüm vücut hücrelerine etki ederek O₂ kullanımını artırır. Kandaki mikto- rının artmasi me to boliamo hiz ile vücut sıcaklığını artının. Solgılanması hipotalamus ve hipofiz toro findan denetlenir. Çok do 02 masi durumunda bazı metabolik aksaklıklar oluşur. • Gelişme döneminde a2 salgılanması cucelik ve zeko geriliği ile sonuçlanan kreteni2m has tolığına neden olur. yo salgi lan- • İyot eksikliğinde tiroksin yeterince salgılanamaz. Bu durumda hipofiz bezi daha fazla TSH üreterek tiroit besini uyarır ve tiroit bezinin büyümesine neden olur. Bu durum bosit guatra sebep olur • Erişkin bireylerde tiroksinin a Sal gilan masi ve sonucu miksodem oluşur. Metabolizmada yavaşlama, Şişmanlama, uyuşukluk, ödem, derinin kurumosi vücut sıcaklığının düşmesi gibi sorunlor ortaya çıkar. • Tiroksin hormonu aşır, salgılanırsa graves (is guatr, zehirli guatr) oluşur. Bu durumda metobolizmo hızlanır, kilo kaybı, aşırı terleme. yüksek kan bo sinci, sinirlilik ve göz kürelerinin dışarı fırlaması gibi belirtiler görülür. KALSİTONİN HORMONU • Kalsitonin hormonu, kandaki kalsiyum seviyesini ayarlayan bir hormondur. Kanda kalsiyum miktarı arttığında kalsitonın solgısı artar. Kalsiyumun kandan kemiklere geçmesini ve depolanmasını sağlar. Ayrıca böbreklere etki ederek kalsiyumun geri emilmesini azaltır ve idrarla daha fazla atılmasını sağlar. Böylece kandaki kalsiyum seviyesini azaltır. PARATİROİT BEZİ Tiroit bezinin yüzeyine yerleşmiş dört beaden olusur Paratroit bezinden parathormon (PTH) salgılanır. • Parathormon kandaki kalsiyum miktarını artırır. Kalsiyumun kemikten kana geçmesini sağlar Böbreklerdeki kalsiyum emilimini artırır. İnce bağırsaktaki kalsiyum emilim- Ini hızlandıng • insan vücudunda kalsiyum; kemik oluşumu, kasların ve Sinir sisteminin çalışması, hücre zarının aktif taşıma yapması kanın pıhtılaşması gibi olaylarda kullanılır. NOT= Kalsitonin ve Porathormon salgısı ve hipofiz bezi tora findan denetlenmez. İkisi de kandaki kalsiyum miktarına göre salgılanır. Tiroit bezi kalsitonin salgısını artırır. Kemiklerden kana Ca 2 sa- Kan Ca 2 düzeyinde artma linmasını uyanr Böbreklerde Ca alımını artırır Bağırsaklarda Ca2 alımını artinir Kalsitonin Kemiklerde Ca 2 depolan- masini uyarır Böbreklerde Ca alimini azaltır Homeostasis: Kandaki kalsiyum düzeyi Ca¹² düzeyi PTH Paratiroit bezleri parathormon salgılar (PTH) Azalan kan • Parathormon fazla salgılanırsa kemikler zayıflar, kaslar uyarılara geç cevap verir. Fazlo kalsiyum böbreklerde fosfor iyonları ile birleşerek böbrek taşlarını oluşturur. • Parathormon az salgılanırsa kondoki kalsiyum oranı azalır ve tetani hastalığı oluşur. Bu hastalık to toslordo ağrılı kramplar oluşur. NOT- Parothormon ve kalsitonin on to gonist (21t) etkiye sahiptir. Bu özellikleri ile kandaki kalsiyum miktarını belirli bir düzeyde tutar. PANKREAS • Karmo bezdir. Hem hormon, hem de sindirim enzimi salgılar. • Mide ile ince bağırsak arasında alır. · yer •Büyük bir kısmı, sindirim enzimlerini salgılayan acinar kısmından oluşur. • Geri kalan kısmını hormon üreten langerhans adocıkları oluşturur. Ekzokrin Pankreas (Acinar Hücreler ve Kanal Hücreleri Alfa Hücresi (Glukagon Salgılar) Kılcal Beta Hücresi (İnsülin Salgılar) • Pankreas salgıladığı insülin ve glukagon hormonlar ile Pankreas Kanalı kan şekerini düzenler İnsülin beta hücreleri tarafından; glukagon, alfo huc- releri tarafından salgılanır. • Bu iki hormon antogonist (it) çalışır. İNSÜLİN • Kandaki glukoz miktarını düşürür. Onikiparmak Bağırsağı • Glikozun beyin hücreler, hariç bütün vücut hücrelerine geçişini uyarır. • Koro ciğerde ve koslordo glikozun fozlosının glikojen seklinde depo edilmesini sağlar. • Protein ve yağ sen tezini uyarır Pankreas Langerhans Adacıkları • İnsülin hormonu eksikliğinde kando glikoz miktarı artar ve şeker hastalığı ortaya çıkar. Şeker hastalığı, insülin hormonunun ması ve ya hiç olmomosi durumundo kandaki glikoz düzeyinin normalin üzerinde olması durumudur. 02 salgılan - NOT- Şeker hostosi bir insanda kondoki glikoz miktarı normalin üzerindedir. İdrarindo do gliko za rostlanır. Sağlıklı bir insanın idrarında glikoz yoktur. GLUKAGON nor malin altına düşünce salgılanır. Insülin Insulin hücrelere glukos al uyar Glikoz Pankreas Glikojen Karaciğer Hücreler • Kandaki glikoz düzeyi Karaciğerde glikojenin glikozo yıkımını ve glikozun karaciğerden kana geçmesini sağlar. Yüksek kan şekeri seviyesi yemekten • Böylece kandoki glikoz miktarını artırır. Normal kan şekeri seviyesi . • Ayrıca bu hormon yağ dokularında yağ yıkımını sağlar. Seker hastalığının erken belirtileri; Glikoz Glikoz Kan şekeri seviyesi düşer Kan damari Çok sık idroro çıkmo: Kando aşırı glikozdan dolayı böbreklerden glikoz geri emilemes Glikojen Karaciğer Pankreas ve idror lo glikoz atılmaya başlanır. Bu durumda glikozun atılması için idrar miktarı artmaktadır. Çok su içme: Glikoz atımı sırasında kaybedilen sudon dolayı vücudun suyo ihtiyacı ortar. Glukagon Çok acıkma: Kandaki glikoz oranı fazla do olsa, insulin eksikliğinden dolayı glikoz hücrelere giremediğinden enerji gereksinimi ortor. Vücuttaki protein ve yağ depoları kullanılmaya başlanır. NOT = Tip I Şeker Hastalığı genellikle genç yaşlardo ortaya çıkar. Kişinin kendi bağışıklık sisteminin, insülin üreten hücrelerini tahrip etmesinden ve insülin yetersizliğinden kaynaklanır. BÖBREK ÜSTÜ BEZİ • Böbrek üstü bezleri iki kısımdan oluşur. Dış kısmına kabuk (korteks), iç kısmino 62 (medulla) bölgesi adı verilir. Böbrek Üstü Bezi Böbrek Medulla Kan Damarları Hipotalamus CRH(RF) Ön Hipofiz © Korteks Geri Bildirim L ACTH Geri Bildirim Adrenal Korteks Kortizol KABUK BÖLGESİ HORMONLARI Böbrek üstü bezinin kobuk bölgesinden, ACTH ettisi ile kortizol, aldosteron ve eşeysel hormonlar salgılanır Kortisol: Uzun süreli açlık durumlarında protein ve yağların. parçalanıp glikoza dönüşmesini sağlayarak kandaki şeker oranını yükseltir. Kortizon iloa gibi, uzun süreli kortizol kullanımıyla bağışıklık sistemi baskılanır. Hastalıklara duyarlılığı artırır. Kortizol salgısı idrardaki azotlu madde miktarını artırır. Aldosteron: Kandoki su ve tu₂ dengesinin ayarlanmasını sağlar. Böbrek tübüllerinden sodyum, klor ve suyun geri emilimini artırırken, potasyumun geri emilimini azaltır. Normolden 02 salgılanırsa kan basıncı düşer, halsizlik ortor, deri bronz rengini alır. Addison hastalığı ortaya çıkar. Eşeysel Hormonlar: Kabuk bölgesinden az miktarda testosteron, östrojen ve progesteron hormonları solgılanır. ÖZ BÖLGESİ HORMONLARI • Böbrek üstü bezlerin öz bölgesi sempatik sinir sistem. ile birlikte çalışır. Öz bölgesinden adrenalin ve nör adrenalin hormonları salgılanır. NOT- Böbrekten Salgılanan eritropoietin hormonu, kemik iliğini uyararak alyuvar yapımını, artırır. Adrenalin (Epinefrin) Heyecan, öfke, korku, panik, aşırı sevinç gibi durumlar do kandoki miktarı artar. • Glikojenin glikoza dönüşümünü hızlandırarak kandoki glikoz miktarını artırır. • Kanda artan adrenalin, kalp atışını hızlandırır, kan basıncını yükseltir. Kılları dikleştirir, göz bebeklerini büyütür • Bazı damarların daralmasını bazılarımında genişlemesini sağlayarak kanı beyin, kalp gibi organlara Derideki kılcal damarları daraltır. Bu nedenle korkunco yüz rengi sararır. Noradrenalin (Norepinefrin) ve iskelet kaslarına yönlendirir. • Görevi adrenaline benzer Kilcal damarların daralması, metabolik hızın, kan basıncının artmasino sebep olur. Sinir hücrelerinden nörotransmitter madde olarak do salgılanır NOT Glukagon, korti201. adrenalin kan şekerini artıran hormonlar dır. NOT Adrenalin ve noradrenalin birbirine 2st değil benzer etkiler gösterir. ~EŞEYSEL BEZLER • Erkeklerde testis, kadınlarda ovaryum (yumurtalık) dır. Karmo bezdir. Eşeysel bezler östrogen, progesteron ve testosteron olmak üzere. us çeşit steroit yapılı hormon salı algılanır. Üreme hormonları, büyüme ve gelişmeyi düzenlemenin yanında, üreme döngülerini larido kontrol eder. ve eşeysel davranış . • Eşeysel bezlerin salgısı hipofizin ön lobundo üretilen FSH ve LH hormonları ile denetlenir. Ovaryum (Yumurtalık): Ovaryumdan, östrogen ve progesteron hormonları salgılanır. Kadınlardo, menstrual döngünün düzenlenmesinde etkilidir. Östrojen, kadına özgü ikincil eşey özelliklerin ortaya çıkmasını sağlar. Folkül hücrelerinden ve korpus luteumdan salgılanır. Uterus duvarının kalınlaşmasını ve hamileliğe hazırlanmasını sağlar. Progesteron, embriyonun tutunması için uterusun hourlanmasını sağlar. Hamilelik sürecinde uterusun kos kasılmalarını önleyerek hamileliğin sürmesini sağlar. Testis: Testisten salgılanan testosteron, erkeklere özgü, ikincil esey özelliklerin or. ortaya çıkmasını sağlar. Testislerde bulunan leydig hücrelerin- den salgılanır. Sperm olgunlaşmasını, üreme sisteminde bulunan salg, bezlerinin gelişmesini sağlar. Timus Bea Büyüme ve eşeysel olgunluğa ulaşma üzerinde etkilidir. T-len fositlerinin olgunlaşmasını sağlar Yeni doğan cocuklarda büyük olan be2. yaş ilerledikçe küçülür. Timosin hormonu salgılar Epifiz Bea: Ara beyinde bulunur. Melatonin hormonunu salgılar. Melatonin salgısı karanlıkta artar. Biyolojik saati düzenler