Çevresel Sinir Sistemi ve Otonom Sinir Sistemi
Çevresel sinir sistemi, beyin ve omurilikten çıkarak vücuda yayılan sinirlerden oluşur. Bu sistem, hareket etmemizde ve organlarımızın çalışmasında önemli bir rol oynar.
Omurilikten 31 çift sinir çıkar ve bu sinirler duyu ve motor nöronları içerir. Bu sinirler tüm vücuda dağılır. Örneğin, bacaklara giden ve vücudumuzdaki en uzun sinir olan siyatik siniri bu gruba dahildir.
Highlight: Vücudumuzdaki en uzun sinir, bacaklara giden siyatik siniridir.
Beyinden ise 12 çift sinir çıkar. Bu sinirlerin çoğu duyu ve motor nöronları içerir. Beyinden çıkan sinirler baş ve gövdenin üst kısmındaki organlara dağılır.
Example: Beyinden çıkan sinirlerden biri, 10. kafa siniri olan vagus siniridir.
Çevresel sinir sistemi, duyu ve motor bölümü olmak üzere ikiye ayrılır:
-
Duyu Bölümü: Bu bölümdeki sinirler, iç ve dış ortamdaki uyarıları alan duyu reseptörlerinden merkezi sinir sistemine uyartıları taşıyan nöronlardan oluşur.
-
Motor Bölümü: Bu bölümdeki sinirler, merkezi sinir sisteminden çeşitli tepkileri organlara götüren nöronlardan oluşur.
Definition: Motor nöronlar, merkezi sinir sisteminden organlara uyarıları taşıyan sinir hücreleridir.
Motor nöronlar, otonom sinir sistemi ve somatik sinir sistemi olarak ikiye ayrılır. Otonom sinir sistemi de kendi içinde sempatik sinir sistemi ve parasempatik sinir sistemi olarak iki kısma ayrılır.
Sempatik sinirler genel olarak iç organların çalışmasını hızlandıran sinirlerdir. Parasempatik sinirler ise genel olarak iç organların çalışmasını yavaşlatan sinirlerdir. İç organlara hem sempatik sinir hem de parasempatik sinir gider.
Vocabulary: Antagonist etki: Birbirine zıt çalışan iki sistem arasındaki ilişki.
Otonom sinir sistemi, sempatik ve parasempatik sinirlerin etkilerini şu şekilde gösterir:
Sempatik Sinirler:
- Kalbin çalışmasını hızlandırır
- Koroner damarları genişletir
- Göz bebeğini genişletir
- Karaciğerde glikojen yıkımını artırır
- İdrar kesesini genişletir
- İdrar birikimini artırır
- Adrenalin salgısını artırır
- Solunum faaliyetlerini hızlandırır
- Sindirim faaliyetlerini yavaşlatır
Parasempatik Sinirler:
- Kalbin çalışmasını yavaşlatır
- Koroner damarları daraltır
- Göz bebeğini daraltır
- Karaciğerde glikojen üretimini artırır
- İdrar kesesini daraltır
- İdrarın atılmasını sağlar
- Adrenalin salgısını azaltır
- Solunum faaliyetlerini yavaşlatır
- Sindirim faaliyetlerini hızlandırır
Quote: "Sempatik sinirler ve parasempatik sinirler birbirine zıt (antagonist) etki gösterir."
Bu bilgiler, merkezi ve çevresel sinir sisteminin karmaşık yapısını ve otonom sinir sisteminin vücut fonksiyonları üzerindeki önemli etkilerini göstermektedir.
